Σκολίωση παιδιών και εφήβων

Ιδιοπαθής σκολίωση: τα κορίτσια της προεφηβικής ηλικίας έχουν οκτώ φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν ιδιοπαθή σκολίωση απ΄ότι τα αγόρια. Είναι ο πιο συχνός τύπος σκολίωσης.

Σκολίωση πρώιμης έναρξης: εμφανίζεται σε ηλικία μικρότερη των 5 ετών και είναι πιο συχνή στα αγόρια.Συγγενής σκολίωση: οφείλεται σε αποτυχία καλού σχηματισμού ενός ή περισσότερων σπονδύλων κατά την ενδομήτριο ζωήΝευρομυϊκή ή παραλυτική σκολίωση: είναι αποτέλεσμα παθήσεων του νευρικού συστήματος ή των μυών

Πότε εμφανίζεται η σκολίωση

Παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία ακόμα και στους ενήλικες (de novo σκολίωση ενηλίκων). Η σκολίωση των παιδιών και των εφήβων αφορά στον αναπτυσσόμενο σκελετό γι΄αυτό και χρειάζεται διαφορετική προσέγγιση. Σήμερα διακρίνουμε τη σκολίωση ανάλογα με την ηλικία εμφάνισης σε:

1. σκολίωση πρώιμης έναρξης (early onset scoliosis) πριν την ηλικία των 5 ετών και

2. σκολίωση καθυστερημένης έναρξης, μετά την ηλικία των 5 ετών.

Η σκολίωση πρώιμης έναρξης (early onset scoliosis) είναι η πιο σοβαρή μορφή σκολίωσης γιατί αφορά στον αναπτυσσόμενο παιδικό σκελετό. Επειδή εμφανίζεται νωρίς, η παραμόρφωση μεγαλώνει όσο μεγαλώνει σκελετικά το παιδί με αποτέλεσμα να οδηγεί σε σημαντικές δυσμορφίες. Όταν δε η σκολίωση εντοπίζεται στην περιοχή του θώρακα επηρεάζει και το σχήμα του θωρακικού κλωβού – της κοιλότητας που περιέχει τους πνεύμονες και την καρδιά – και μαζί με αυτό επηρεάζει την ανάπτυξη των πνευμόνων κάτι που έχει αρνητικές επιπτώσεις στην καρδιοαναπνευστική λειτουργία του παιδιού. Εάν η παραμόρφωση επιδεινώνεται καθώς το παιδί αναπτύσσεται, επηρεάζει με ένα μηχανισμό ντόμινο, όχι μόνο τη μορφή της σπονδυλικής στήλης αλλά και την διαμόρφωση του θώρακα και την ανάπτυξη των πνευμόνων. Προοδευτικά η σκολίωση πρώιμης έναρξης μπορεί να γίνει, από ένα αμιγώς ορθοπαιδικό πρόβλημα, ένα σοβαρό παιδιατρικό συστηματικό νόσημα που εκδηλώνεται με σύνδρομο θωρακικής ανεπάρκειας (thoracic insufficiency syndrome) και ελαττωμένο δείκτη μάζας σώματος. Ευτυχώς η σκολίωση αυτή είναι πολύ σπάνια (<1:10000 γεννήσεις) και εάν αναγνωριστεί έγκαιρα από τους γονείς και τον παιδίατρο, η θεραπεία έχει άριστα αποτελέσματα.

Στα μεγαλύτερα παιδιά η παραμόρφωση εμφανίζεται συνήθως την περίοδο της ταχείας ανάπτυξης λίγο πριν την εφηβεία, από τα 9 έως τα 12 στα κορίτσια και στα 13 με 14 έτη στα αγόρια.

Που οφείλεται η σκολίωση και πόσο συχνή είναι

Περίπου δύο με τρία στα εκατό παιδιά της σχολικής ηλικίας έχουν σκολίωση. Εμφανίζεται πιο συχνά στα κορίτσια της εφηβικής ηλικίας και σε μερικές οικογένειες υπάρχει σε μεγαλύτερη συχνότητα.

Στο 85% των περιπτώσεων δεν γνωρίζουμε την αιτία και ονομάζουμε τη σκολίωση ιδιοπαθή. Γνωρίζουμε όμως ότι η κακή στάση, η βαριά τσάντα, η μικρή ανισοσκελία ή η πλατυποδία δεν προκαλούν σκολίωση. Επίσης γνωρίζουμε ότι το μονόζυγο, οι ειδικές ασκήσεις, το κολύμπι, τα ειδικά πέλματα και οι ειδικοί νάρθηκες δεν προλαβαίνουν και δεν διορθώνουν την σκολίωση.

Σήμερα πιστεύουμε ότι η ιδιοπαθής σκολίωση έχει γενετική βάση και εκδηλώνεται σε άτομα με κληρονομική προδιάθεση (multiple gene inheritance). Αυτό δεν σημαίνει ότι εάν ένας γονιός έχει σκολίωση θα έχει και το παιδί του. Η συχνότητα όμως της σκολίωσης σε ορισμένες οικογένειες είναι αυξημένη, γι΄αυτό και τα παιδιά αυτών των οικογενειών πρέπει να ελέγχονται πιο συχνά.

Γνωστά αίτια σκολίωσης είναι επίσης συγγενείς ανωμαλίες, χρωμοσωμικά σύνδρομα, διαταραχές του συνδετικού ιστού και παθήσεις του νευρικού συστήματος και των μυών όπως η εγκεφαλική παράλυση, η μυοπάθεια Duchene, η νευροϊνωμάτωση, το σύνδρομο Marfan κ.α.

Πως γίνεται η διάγνωση της σκολίωσης

Η παραμόρφωση του κορμού ανακαλύπτεται συνήθως από τους γονείς ή τον παιδίατρο. Ο μόνος αποδεκτός τρόπος για την διάγνωση είναι η ακτινογραφία της Σπονδυλικής Στήλης που γίνεται πάντα σε όρθια θέση με συγκεκριμένο τρόπο και με ειδική ακτινολογική τεχνική (full spine x-ray). Είναι σημαντικό η ακτινογραφία να γίνει σωστά για να μη χρειασθεί να επαναληφθεί γιατί τότε το παιδί θα υποστεί άχρηστη ακτινοβόληση. Το μέγεθος της σκολίωσης μετριέται σε μοίρες και είναι ένα από τα στοιχεία που καθορίζει τη σοβαρότητα της κατάστασης και την κατάλληλη αντιμετώπιση. Σε ορισμένες περιπτώσεις χρειάζεται να γίνει και Μαγνητική Τομογραφία (MRI).

Ο παιδίατρος, ο γενικός γιατρός ή φυσικοθεραπευτής δεν μπορούν να διαγνώσουν τη σκολίωση. Οφείλουν όμως να την ανακαλύψουν και να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό. Δεν έχουν όλοι οι ορθοπαιδικοί την απαραίτητη εκπαίδευση και εμπειρία για τη διάγνωση και αντιμετώπιση της σκολίωσης.

Θεραπεία

Η αντιμετώπιση της σκολίωσης περιλαμβάνει την παρακολούθηση, την εφαρμογή κηδεμόνων και την εγχείρηση. Στόχος είναι το σταμάτημα της εξέλιξης και η διατήρηση της ισορροπίας του σώματος. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η σκολίωση δεν θεραπεύεται με την κλασσική έννοια του όρου. Αφενός γιατί πολλές φορές δεν προκαλεί νόσο και αφετέρου γιατί δεν υπάρχει, μέχρι σήμερα, τρόπος να ξαναγίνει η σπονδυλική στήλη ίσια διατηρώντας πλήρη κινητικότητα. Ο μόνος τρόπος να ισιώσει η σπονδυλική στήλη είναι η εγχείρηση που γίνεται από εξειδικευμένο ορθοπαιδικό με ιδιαίτερη τεχνική, αλλά θυσιάζεται η κινητικότητα ενός μέρους της σπονδυλικής στήλης. Για το λόγο αυτό εγχειρήσεις σκολίωσης γίνονται όταν είναι απαραίτητες και πάντα την κατάλληλη στιγμή ώστε να περιοριστεί στο ελάχιστο το μήκος της σπονδυλικής στήλης που θα αγκυλωθεί. Η ηλικία δεν είναι περιορισμός. Η εγχείρηση πρέπει να γίνεται νωρίς όταν φαίνεται ότι η σκολίωση δεν μπορεί να αναχαιτισθεί με άλλο τρόπο. Το παιδί μετά θα έχει μια φυσιολογική ζωή χωρίς κανένα περιορισμό.

Οι κηδεμόνες της σκολίωσης είναι ειδικοί νάρθηκες που εφαρμόζονται στον κορμό του παιδιού - που έχει ικανό δυναμικό ανάπτυξης - για να σταματήσουν την εξέλιξη της σκολίωσης. Δεν διορθώνουν τη σπονδυλική στήλη μόνιμα και το αποτέλεσμα της εφαρμογής τους θεωρείται επιτυχές, από άλλους όταν η σκολίωση παραμείνει στο αρχικό της μέγεθος, και από άλλους όταν δεν μεγαλώσει τόσο ώστε να χρειάζεται εγχείρηση. Με το ένα ή με το άλλο κριτήριο η επιτυχία του κηδεμόνα φθάνει στο 80%, εφόσον το παιδί δέχεται να τον φοράει 23 ώρες το 24ωρο.

Οι ειδικές ασκήσεις, οι φυσικοθεραπείες, τα ειδικά πέλματα και η κολύμβηση δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι μπορούν να διορθώσουν ή να σταματήσουν την εξέλιξη της σκολίωσης

Προλαμβάνεται η σκολίωση;